Trong lĩnh vực An toàn vệ sinh lao động (ATVSLĐ), hai khái niệm Nguy hiểm (Hazard) và Rủi ro (Risk) thường xuyên bị sử dụng thay thế cho nhau. Tuy nhiên, việc không phân biệt rạch ròi hai thuật ngữ này là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến thất bại trong công tác đánh giá và kiểm soát an toàn. Hiểu đúng bản chất của chúng chính là nền tảng cốt lõi của tiêu chuẩn ISO 45001.

1. Định nghĩa cốt lõi: Nguồn gốc và Hệ quả

Nguy hiểm (Mối nguy – Hazard) là bất kỳ nguồn, tình huống hoặc hành động nào có tiềm năng gây tổn thương, bệnh tật hoặc tử vong cho con người, hư hại tài sản hoặc môi trường. Nói đơn giản, mối nguy là “nguồn gốc tiềm tàng” gây hại. Mối nguy luôn tồn tại nội tại trong vật thể hoặc quy trình.

Rủi ro (Risk) là sự kết hợp giữa xác suất (khả năng) xảy ra sự cố liên quan đến mối nguy và mức độ nghiêm trọng của chấn thương hoặc bệnh tật mà sự cố đó gây ra.

Công thức cơ bản trong quản lý an toàn là:

Rủi ro = Khả năng xảy ra $\times$ Mức độ nghiêm trọng

Ví dụ: Một con cá mập ở ngoài biển khơi là Mối nguy. Nhưng nếu bạn không bơi ở đó, Rủi ro bị tấn công bằng 0. Nếu bạn bơi cạnh nó, rủi ro tăng lên mức cực đại.

2. Tại sao phải phân biệt rõ ràng?

Việc nhầm lẫn giữa hai khái niệm này dẫn đến việc doanh nghiệp lãng phí nguồn lực để xử lý những mối nguy có rủi ro thấp, trong khi bỏ qua những rủi ro cao thực sự. Mục tiêu của quản lý an toàn không phải là loại bỏ hoàn toàn mọi mối nguy (điều này gần như không thể), mà là kiểm soát rủi ro xuống mức chấp nhận được (ALARP – As Low As Reasonably Practicable).

3. Phân tích thực tế: Ergonomics trong môi trường văn phòng

Để thấy rõ sự khác biệt, hãy nhìn vào môi trường văn phòng – nơi thường bị lầm tưởng là “an toàn tuyệt đối”. Chúng ta sẽ phân tích qua lăng kính Ergonomics (Công thái học):

Nhận diện Mối nguy (Hazard):

Trong văn phòng, mối nguy có thể là:

Một chiếc ghế làm việc không có chức năng điều chỉnh độ cao.

Màn hình máy tính đặt quá thấp so với tầm mắt.

Hành động gõ phím liên tục trong 4 giờ không nghỉ.

Ở đây, chiếc ghế hay cái màn hình chính là nguồn tiềm tàng gây hại (Hazard). Chúng đang hiện hữu tại đó.

Đánh giá Rủi ro (Risk):

Rủi ro xuất hiện khi nhân viên tương tác với các mối nguy trên.

Nếu nhân viên ngồi sai tư thế trong thời gian dài (Khả năng xảy ra cao) và dẫn đến hội chứng ống cổ tay hoặc thoái hóa đốt sống cổ (Mức độ nghiêm trọng từ trung bình đến cao), thì đây là một Rủi ro cao.

Giải pháp quản lý:

Chúng ta xác định “chiếc ghế hỏng” là Mối nguy, từ đó đưa ra biện pháp kiểm soát là thay thế ghế Ergonomics hoặc tập huấn tư thế ngồi đúng. Hành động này nhằm mục đích giảm thiểu “Rủi ro” mắc bệnh nghề nghiệp cho nhân viên.

Kết luận

Tóm lại, Nguy hiểm là cái gì đó có thể gây hại, còn Rủi ro là khả năng cao hay thấp mà điều đó sẽ xảy ra và hậu quả thế nào. Nhận diện đúng Mối nguy là bước đầu, nhưng đánh giá chính xác Rủi ro mới là chìa khóa để xây dựng môi trường làm việc an toàn và bền vững.

Bài viết liên quan